De participatieverklaring wordt een verplicht onderdeel van de inburgering. Alle nieuwkomers moeten als onderdeel van hun inburgeringsexamen binnenkort eerst het traject rond de participatieverklaring doorlopen bij de gemeente.
Het voorstel van minister Asscher (PvdA), waarmee de Tweede Kamer heeft ingestemd met een wijziging van de Wet inburgering, houdt in dat nieuwkomers leren over de Nederlandse kernwaarden en een verklaring ondertekenen dat ze deze waarden respecteren. Als de Eerste Kamer ook instemt, wil Asscher dat de participatieverklaring per 1 juli 2017 verplicht wordt.
Het participatieverklaringstraject bestaat uit een inleiding in de Nederlandse kernwaarden en de ondertekening van de participatieverklaring. Het traject wordt afgesloten met het ondertekenen van een verklaring. Daarmee verklaart de nieuwkomer kennis te hebben genomen van de waarden en spelregels van de Nederlandse samenleving, deze te respecteren en actief een bijdrage te willen leveren aan die samenleving. Het gaat daarbij om asielmigranten, maar ook om migranten die komen voor gezinsvorming of gezinshereniging.
ProDemos, het Huis voor Democratie en Rechtsstaat, heeft in opdracht van het ministerie van SZW (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) een workshop Participatieverklaring ontwikkeld en een brochure met de Nederlandse kernwaarden: vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit. Het materiaal bestaat uit een handleiding voor begeleiders, werkvormen en digitaal lesmateriaal. Het doel van de workshop is dat vluchtelingen een goed beeld krijgen van de waarden van de Nederlandse samenleving. De waarden worden op een interactieve manier besproken aan de hand van praktijksituaties, rechten en plichten van burgers in Nederland, bijvoorbeeld op het gebied van gelijke behandeling, werkgelegenheid en familierecht. Het materiaal voor de workshop en de Participatieverklaring zijn gratis te downloaden vanaf de website van ProDemos.
Daarnaast is met de wijziging in de Wet inburgering vastgelegd dat gemeenten aan asielmigranten maatschappelijke begeleiding gaan aanbieden. Daarmee worden deze migranten wegwijs gemaakt in hun woonplaats. Gemeenten hebben de ruimte om de maatschappelijke begeleiding deels zelf in te vullen, bijvoorbeeld bij hulp rond de start van de inburgering of kennismaking met lokale organisaties. Zo krijgen gemeenten meer regie over de inburgering van lokale nieuwkomers. Het budget voor gemeenten is hiervoor verhoogd van 1000 euro naar 2370 euro per asielmigrant.
Inburgeringsplichtigen die weigeren de verklaring te ondertekenen, kunnen een boete van maximaal 340 euro krijgen. Deze boete kan herhaald worden. Daarnaast leidt het niet voldoen aan het gehele inburgeringsexamen ertoe dat er geen permanente verblijfsvergunning wordt verstrekt en dat het Nederlanderschap niet verkregen kan worden.
Bronnen: Vereniging van Nederlandse Gemeente (VNG) | ProDemos