Al decennia lang worden coalities op dezelfde manier gevormd. De partij die de meeste stemmen heeft gekregen bij de verkiezingen mag het voortouw nemen en andere partijen uitnodigen om samen te gaan werken. Immers, doordat er zo veel partijen meedoen aan de verkiezingen, heeft niet één partij een absolute meerderheid in de raad (51% van de zetels) en is er altijd samenwerking (een coalitie) nodig om die meerderheid toch te krijgen.
Dit is dan ook het moment waarop veel verkiezingsbeloftes sneuvelen. Er moet een coalitie-akkoord worden opgesteld waar in staat welke afspraken de partijen maken en wat ze in de vier jaar die gaan komen willen bereiken. Dus elke partij zal wensen moeten laten vallen, water bij de wijn doen. “Die politici beloven van alles, maar na de verkiezingen worden die beloftes toch weer gebroken.” is een veel gehoord verwijt. En het klopt, niet één partij haalt alles binnen.
Dat verwijt is ook logisch: na de verkiezingen zitten politici in achterkamertjes te onderhandelen en ineens is er na drie of vier weken een coalitie-akkoord, zijn de wethouders benoemd, mag de gemeenteraad er nog iets over zeggen en zit alles in kannen en kruiken. Voor de kiezer is het geheel onduidelijk wat er in tussentijd met zijn of haar stem is gebeurd en is de afstand tussen burgers en politiek weer een paar meter groter geworden.
Voor het eerst in de politieke geschiedenis van Tilburg is D66 de grootste partij geworden en mag deze partij het voortouw nemen in de coalitie-onderhandelingen, in de persoon van partijleider Berend de Vries. D66 wil dit op een geheel andere manier aanpakken, namelijk in de openbaarheid in plaats van in de achterkamertjes. Het is een experiment, maar wel een experiment dat al eerder is getest; namelijk in Wageningen. De aftrap werd afgelopen donderdag, 27 maart genomen. Nooit eerder werd het voornemen van vier partijen (D66, SP, CDA en GroenLinks) die samen een coalitie willen smeden, in het openbaar aan de (nieuwe) gemeenteraad voorgelegd.
Dat niet iedereen meteen enthousiast is over deze nieuwe manier van coalitie-vorming, bleek in het debat van donderdag jl. VVD-leider Roel Lauwerier: “Stadsbestuur is geen proeftuin voor experimenten en ideeën, het is een middel waarmee we goede dingen voor elkaar brengen.”
Wageningen
Volgens de ervaringen met openbare coalitie-onderhandelingen in Wageningen zijn er een aantal voordelen voor zowel policiti als kiezers: geen gekonkel en voor iedereen is duidelijk welke beloftes worden ingeleverd of juist binnengehaald, en snel resultaat. Een ander voordeel van onderhandelingen in de openbaarheid, zo is de ervaring in Wageningen, is dat partijen niet tegen elkaar uitgespeeld kunnen worden, en het geen zin heeft feiten achteraf te verdraaien.
Ook voor de oppositie bleken er voordelen te zijn. Bijvoorbeeld dat het handig is om te weten waar de coalitiepartijen onderling verdeeld over zijn, en dus waar kansen liggen om voor een voorstel een meerderheid te krijgen met een of meer coalitiepartijen.
Of D66 Tilburg het voorbeeld van hun collega’s in Wageningen geheel gaat opvolgen en of het vervolgens ook in Tilburg goed werkt, zullen we de komende weken gaan ontdekken.
Update, maandag 31 maart, 14.45 uur
Berend de Vries heeft inmiddels laten weten, dat in Tilburg de openbaarheid niet zo ver wordt doorgevoerd als in Wageningen. Alleen het openingsdebat van afgelopen donderdag en het slotdebat als de coalitie is gevormd, zullen openbaar zijn. De onderhandelingen zelf blijven achter gesloten deuren.
In het verleden zijn er inderdaad reeds openbare coalitieonderhandelingen geweest in Tilburg. Dus feitelijk is dat geen nieuws! Het politieke spectrum lag toen overigens wel iets overzichtelijker. Uit de reactie van de D66 voorman valt nu op te maken dat alleen de voorkant en de achterkant van het proces met anderen wordt gedeeld. Welnu, dat op zich is niet opzienbarend. Laat staan vernieuwend! Het belangrijkste is dat er een solide en gedragen coalitie komt, die niet louter leeft op basis van het aantal zetels maar op een geaccepteerde inhoud. Graag met concrete afspraken! Die openbare tussentijdse poppenkast mogen ze dan van mij rustig vergeten! Het gaat tenslotte om Tilburg en de Tilburgers en niet om de niet coalitiepartijen te plezieren!
Het lijkt erop dat nu bij de collegeonderhandelingen in Tilburg door D66 iets nieuws wordt voorgesteld, maar dat is het niet.
Wie in de recente geschiedenis duikt van de collegeonderhandelingen in Tilburg zal tot zijn verbazing ontdekken dat in de jaren zeventig en tachtig het gebruikelijk was de onderhandelingen over het collegeprogramma in de volle openbaarheid te laten plaatsvinden. Onderhandelingen over programmapunten konden door iedereen gevolgd worden. Tijdens dat proces bleek ook snel welke partijen programmatisch op een lijn kwamen en welke niet. Na de inhoud op hoofdlijnen vonden dan de gesprekken plaats over collegedeelname en wethoudersposten. De openheid was toen veel groter dan wat nu wordt voorgesteld. Eerlijkheidshalve moet ik wel zeggen dat ook bij die openbare procedure er gesprekken achter de schermen werden gevoerd. Geen enkele partij legt in de openbaarheid al haar kaarten op tafel. Toen niet, nu niet en ook in de toekomst zal dat niet gebeuren. Vertrouwelijkheid zal hoe dan ook een onderdeel van collegevorming blijven.
Wellicht een idee het coalitieakkoord ook in samenspraak met de Tilburgers en relevante maatschappelijke organisaties op te stellen. Zij krijgen een steeds belangrijkere rol en dat begint met samen plannen maken. Moet een partij als D66 zeker aanspreken.
Voorbeelden te over:
http://gemeenteraadvandetoekomst.nl/